به گزارش تیتر گیلان، ابراهیم هوشیار قصبه در یادداشتی نوشت: صنعت گردشگری از جمله برنامه ها و سیاست های مورد توجه بسیاری از جوامع برای کسب درآمد و اشتغالزایی محسوب می شود. در کشور ما نیز در سالهای اخیر این حوزه مورد توجه زیادی قرار گرفته است. در این میان شهرستان شفت با برخورداری از جاذبه های طبیعی مانند آبشارها، استخرهای طبیعی، ییلاقات و دارا بودن نمودهای فرهنگی ارزشمند از پتانسیل بالایی در حوزه گردشگری علی الخصوص بوم گردی یا اکوتوریسم برخوردار است. این شهرستان با دارا بودن ۸۱ درصد نسبت روستا نشینی در بین شهرستان های استان گیلان از بالاترین نسبت روستانشینی برخوردار است که می تواند بعنوان یکی از نقاط قوت این شهرستان در حوزه گردشگری طبیعت مطرح باشد.
در حال حاضر صنعت گردشگری یکی از مهم ترین منابع تولید درآمد و افزایش فرصت های شغلی و نیز توسعه و گسترش زیرساخت ها و توسعه اجتماعی- فرهنگی و نیز به عنوان محرک رشد و توسعه اقتصادی می باشد. امروزه، مفهوم گردشگری تغییرات بسیاری نموده است و گردشگران به جای اسکان در هتل های چند ستاره اقبال بیشتری به طبیعت گردی، گردشگری روستایی و کشاورزی و اقامت در اقامتگاه های بوم گردی نشان می دهند.
با ایجاد اقامتگاه های بوم گردی و ایجاد امکانات رفاهی مناسب برای گردشگران، فرصت های بسیاری برای کسب و کارهای کوچک خانوادگی (خانواده محور) در روستاها و شهرهای کوچک ایجاد می شود که می تواند نقشی مؤثر در جذب گردشگر داشته و در وضعیت معیشت مردم محلی اثرگذار باشد. این اقامتگاه ها نه تنها محلی برای اقامت شبانه مسافران فراهم می نمایند، بلکه گردشگران در آن فرصت زندگی به شیوه بومی و آشنایی با فرهنگ جامعه روستایی هدف را خواهند داشت.
-بوم گردی (اکوتوریسم)
اکوتوریسم مخفف Ecological Tourism است که معنای لغوی آن در ادبیات فارسی بوم گردی می باشد و گرایشی تازه در صنعت جهانگردی و مبتنی بر مسافرت های هدفمند همراه با دیدار و برداشت های فرهنگی و معنوی از جاذبه های طبیعی و لذت جویی از پدیده های گوناگون آن است. با کسب درآمد از طریق اکوتوریسم، میزان اشتغال برای افراد محلی افزایش یافته و سطح بهداشت و آموزش آنان نیز ارتقاء می یابد. این پیشرفت های آموزشی و بهداشتی می تواند تا مرحله فقر زدایی و حل مشکلات ناشی از رشد جمعیت و توزیع اراضی ادامه یابد و از تخریب منابع طبیعی و خسارت به تنوع زیستی بکاهد.
بوم گردی به قصد بازدید از خاستگاهها و زیستگاههای طبیعی و با هدف حفاظت از میراث فرهنگی به مثابه گزینه سودمند اقتصادی تلقی می شود. این گونه ازگردشگری نیز در برگیرنده آثار زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی می باشد. ترویج فرهنگ محیط زیست و تسهیل در اعمال تمهیدات مربوط به آن، درآمدزایی، ایجاد فرصت های شغلی و ارتقاء ارزشهای معنوی و فرهنگی جامعه میزبان از جمله ره آوردهای مثبت این نوع گردشگری تلقی می شود.
الگوهای رشد گردشگری سالهای اخیر در جهان حاکی از روند افزایش تقاضا و عرضه گردشگری در سطوح داخلی و بین المللی در سالهای آتی است. در این میان برآوردها حاکی از آن است که اکوتوریسم با بیش از ۲۵ درصد رشد سالانه، بیشترین رشد را داشته و پیش بینی شده این رشد دوام خواهد داشت، چرا که عرصه های طبیعی، به دنبال رشد شهرنشینی، همانند آهنربایی در افزایش علاقه به مقوله گردشگری و جذب گردشگر عمل می کنند. افزایش علاقه به مقوله گردشگری و حفاظت در ۳۰ سال گذشته و توجه روزافزون به پارادایم گردشگری پایدار، منجر به پیدایش اکوتوریسم و نیز مفاهیمی چون گردشگری سبز گردیده است. آنچه که در ساده ترین شکل خود به لحاظ زیست محیطی گردشگری مسئولانه قلمداد می گردد. منافع توسعه اکوتوریسم دوسویه است به این معنا که ضمن ایجاد فرصتهای شغلی برای مردم محلی، می تواند شرایط مناسبی جهت حفاظت و استفاده پایدار از عرصه های طبیعی و تنوع زیستی را با حمایت مردم محلی و نیز گردشگران فراهم آورد.
اولین تعریف جامع، کوتاه و معتبر از اکوتوریسم، توسط انجمن بین المللی اکوتوریسم در سال ۱۹۹۰ ارائه شده “سفر مسئولانه به مناطق طبیعی، به منظور حفظ محیط زیست و بهبود اوضاع ”
اکوتوریسم (بوم گردی) از دیدگاه سازمان جهانی جهانگردی دارای مشخصات چهارگانه زیر است:
۱)وابسته به طبیعت باشد.
۲) از نظر اکولوژیک پایدار باشد.
۳) آموزش و تفسیر ارزشهای سایت مهمترین بخش آن باشد.
۴) جوامع محلی و میزبان در آن مشارکت داشته باشند.
باکلی از نظریه پردازان اکوتوریسم بر ویژگیهایی برای اکوتوریسم تاکید می کند، از جمله: مبتنی بر محیط و محصولات طبیعی باشد؛ همراه با آموزش یا تفسیرهای زیست محیطی باشد؛ سهیم در حفاظت باشد؛ همراه با منافعی برای جامعه محلی باشد.
به باور نظریه پردازان و محققین، اکوتوریسم بیشتر از آنکه گونه خاص گردشگری باشد (زیر چتر پارادایم گردشگری پایدار) یک استراتژی جهت حمایت از حفاظت (از منابع) و فراهم آوردن درآمد و اشتغال برای جوامع محلی است. چنانچه در بسیاری از مناطق جهان اکوتوریسم در اهداف دوگانه توسعه اقتصادی (همراه با کاهش فقر) و حفاظت از منابع طبیعی سهیم شده است.
گردشگری فرصت های بسیاری را برای کسب و کارهای کوچک خانوادگی )خانواده محور( ایجاد می کند که بیشتر آن ها، روابط مستقیم و متقابل میزبان و مهمان را در خانه و املاک خانواده گردشگر پذیر در بردارند. این حضور و مشارکت خانواده برای تجربه و رضایت گردشگر و همچنین برای توسعه پایدار مقصد و جامعه محلی، امری بسیار حیاتی است.
-اقامتگاه های بوم گردی
اقامتگاه های بوم گردی، اقامتگاه هایی هستند که در محیط های طبیعی و بومی با رعایت بالاترین سطح ممکن ضوابط زیست محیطی و به شکلی سازگار با معماری بومی، بافت تاریخی و سیمای طبیعی منطقه تأسیس شده و ضمن حداکثر تعامل با جامعه محلی و توجه به تنوع اقلیم، زمینه حضور گردشگران را با کیفیتی قابل قبول و تعریف شده فراهم می نمایند.
چهار رکن اصلی اقامتگاه های بوم گردی را می توان به شرح زیر برشمرد:
-ساختار بومی محصولات، خدمات و فعالیت های گردشگری
-ساختار محیطی بوم گرا
-ساختار مالکیت و مدیریت خانوادگی و مشارکت جامعه محلی
-ساختار مناسب زیربنایی گردشگری
جدول ۱- ارکان اقامتگاه های بوم گردی
هدف اصلی ایجاد و توسعه این نوع اقامتگاه که مهمترین ویژگی آن دارا بودن هویت و ساختار بومی می باشد، نیل به توسعه پایدار است. اقامتگاه های بوم گردی به عنوان یکی از الگوهای توسعه پایدار طبیعت گردی، سبب ارتقاء و توانمندسازی جوامع محلی و جلب مشارکت سرمایه گذاران بومی می شود و با ایجاد فرصت های شغلی جدید در مناطق بومی از یک سو به رشد اقتصادی و بهبود وضعیت معیشت جامعه بومی کمک نموده و از دیگر سو از رشد بی رویه مهاجرت به شهرهای بزرگ جلوگیری می کند.
این اقامتگاه ها غالباً توسط یک خانواده بومی اداره شده و تنها جنبه اقامتی ندارد؛ بلکه در آن ها فعالیتهای مختلفی همچون ارائه غذاها و نوشیدنی های محلی، ساخت، آموزش و فروش صنایع دستی، اجرای نمایش و موسیقی سنتی، برگزاری رویدادهای بومی و تورها و فعالیت های بوم گردی فراهم شده است.
همچنین مکان اقامتگاه، با توجه به نوع معماری آن، مصالح ارگانیک به کار رفته در ساخت بنا، طراحی داخلی و نحوه چیدمان بومی به عنوان یک اکوموزه، جاذبه گردشگری محسوب می شود.
یکی از مهمترین اصول رعایت شده در اقامتگاه های بوم گردی، مشارکت اعضای خانواده میزبان (صاحب اقامتگاه) و جامعه محلی در تمامی فعالیتهای گردشگری آن اقامتگاه است.
نخستین سمینار بین المللی اقامتگاه های بوم گردی در سال ۱۹۹۴ برگزار شد. اولین دستورالعمل بین المللی این اقامتگاه ها نیز نتیجه کنفرانس بین المللی کاستاریکا در سال ۱۹۹۵ و پنج سال تحقیق و بازبینی بود. برمبنای این تحقیقات، اقامتگاه های بوم گردی، اقامتگاه هایی برای گردشگران هستند که دارای خصوصیات زیر باشند:
– آسیبی به محیط زیست اطراف اعم از طبیعی و فرهنگی وارد نسازند.
-کمترین تأثیر ممکن را هنگام ساخت و ساز بر روی محیط طبیعی اطراف بگذارند.
-مناسب و هماهنگ با بافت فیزیکی و فرهنگی منطقه باشند و با توجه به شکل، ظاهر، رنگ و معماری محلی ساخته شده باشند.
-از روش های پایدار برای به دست آوردن آب مصرفی و کاهش مصرف آن استفاده کنند.
-سیستم کارآمد دفع زباله و فاضلاب داشته باشند.
-از منابع انرژی جایگزین با رعایت اصول پایداری بهره مند باشند.
-در راستای همکاری با انجمن های محلی تلاش کنند.
-برنامه های آموزشی درباره محیط های فرهنگی طبیعی و فرهنگی منطقه برای کارمندان و گردشگران ترتیب دهند.
-با شرکت در برنامه های تحقیقاتی، به توسعه پایدار منطقه کمک کنند.
-ظرفیت های بوم گردی شهرستان شفت
احداث و بهره برداری از مجموعه های بوم گردی و ایجاد امکانات رفاهی مناسب برای گردشگران، می تواند نقشی مؤثر در توسعه اقتصاد جوامع محلی داشته باشد و باعث بهبود کیفیت زندگی آنان و جلوگیری از مهاجرت به شهرها گردد. ایجاد چنین مجموعه هایی نه تنها برای سرمایه گذار و بهره بردار بلکه برای بسیاری از مردم ساکن در روستاها و شهرهای هدف سودمند خواهد بود. عرضه محصولات و فرآورده های بومی، تولیدات باغی، کشاورزی و دامپروری، غذاها و تنقلات محلی، فروش صنایع دستی و مشارکت روستاییان و شهروندان در برگزاری تورهای گردشگری، برگزاری رویدادهای مختلف همچون جشنواره ها، نمایش ها و بازی های محلی را می توان به عنوان بخشی از فعالیت های سودآور برشمرد.
یکی از مهمترین پتانسیل های شهرستان شفت، طبیعت کم نظیر آن می باشد. برخورداری از مناطق جلگه ای، کوهپایه ای، کوهستانی و ییلاقی، جنگل ها و مراتع، آبشارها و چشمه سارها، رودخانه ها، استخرها و دیگر مواهب طبیعی از ظرفیت های جذب گردشگر می باشند. وجود بناهای تاریخی و مذهبی و شکل گیری آنها در محیط طبیعی از دیگر جاذبه های مورد توجه شهرستان شفت است.
همان طور که پیشتر گفته شد، ۸۱ درصد مردمان این شهرستان در روستاها زندگی می کنند که می تواند یکی از نقاط قوت این شهرستان در حوزه بوم گردی باشد. در دنیای امروز، تمایل گردشگران به گردشگری طبیعت، گردشگری روستایی و گردشگری کشاورزی فزونی یافته است؛ زندگی در روستاها و امرار معاش مردم از طریق کشاورزی، باغداری، دامداری، نوغانداری، چایکاری، پرورش زنبور عسل، پرورش دام و طیور، پرورش آبزیان، تولید خشکبار، پرورش گل و گیاه زینتی و تولید صنایع دستی از جمله ظرفیت هایی می باشند که می توانند در حوزه بوم گردی مورد توجه قرار گیرند. گردشگران در مناطق روستایی شهرستان شفت با توجه به تنوع در نحوه امرار معاش می توانند با مشاغل مختلفی که در ارتباط مستقیم با محیط زیست طبیعی ساکنین می باشد، از نزدیک آشنا شوند و از محصولات مختلف بهره مند گردند. برگزاری تورهای مرتبط با این مشاغل در مجموعه های بوم گردی به جذب گردشگر بیشتر منجر خواهد شد.
اکوتوریسم در ارتباط مستقیم با جوامع محلی شکل می گیرد. تنوع قومی شهرستان شفت، آداب و سنن، بازی ها و نمایش های بومی، پوشاک و غذاهای محلی متنوع این شهرستان و بازارهای هفتگی از دیگر ظرفیت های شهرستان شفت محسوب می گردند.
غالب روستاها و شهرهای شهرستان شفت با توجه به ساختار اجتماعی، فرهنگی و محیط طبیعی پیرامون ظرفیت میهمان پذیری و در نتیجه ایجاد اقامتگاه های بوم گردی را دارند. هر روستا و یا شهر با توجه به جغرافیای قرارگیری، ویژگی های طبیعی و فرهنگی خاص خود قابلیت احداث مجموعه بوم گردی را دارا می باشند. در مناطق جلگه ای، علاوه بر وجوه فرهنگی و طبیعی، می توان با اتکاء به گردشگری کشاورزی به تقویت اقتصاد منطقه کمک شایانی نمود. در مناطق کوهپایه ای و کوهستانی، جنگل پیمایی، کوهنوردی و بازدید از ییلاقات در قالب تورهای گردشگری می تواند مدنظر قرار گیرد. نمونه هایی از برنامه های قابل اجرا مرتبط با بوم گردی در فصول مختلف سال به شرح جدول زیر پیشنهاد می گردد.
جدول ۲- نمونه ای از برنامه های پیشنهادی قابل اجرای بوم گردی در شهرستان شفت
ردیف برنامه زمان
۱ شالیکاری نشاء برنج
برداشت برنج
بازدید از مزارع
بازدید از کارخانه های شالی کوبی از اردیبهشت تا شهریور
(بازدید از کارخانه در تمامی فصول)
۲ چایکاری چای چینی
عمل آوری
خشک کردن چای
بازدید از کارخانه های چای بهار، تابستان و پاییز
(فرآیند تهیه و بازدید از کارخانه در تمامی فصول)
۳ نوغانداری بازدید از توتستان ها
مراحل پرورش کرم ابریشم
مراحل تولید ابریشم بهار و تابستان
۴ دامداری بازدید از دامداری ها و مراتع چرای دام
شیردوشی
پشم چینی
تولید محصولات لبنی (ماست، پنیر، دوغ، کره) تمامی فصول
۵ زنبورداری- بازدید از کندوهای زنبور عسل زمستان و بهار
۶ پرورش ماهی- بازدید از استخرها و حوضچه های پرورش ماهی تمامی فصول
۷ صید ماهی از رودخانه ها پاییز و زمستان
۸ بازدید از گلخانه ها تمامی فصول
۹ بازدید از باغات گل محمدی و مراحل تهیه گلاب اردیبهشت و خرداد
۱۰ بازدید از باغات تمامی فصول
۱۱ طبیعت گردی پیاده روی و دشت پیمایی
جنگل پیمایی
غارنوردی
کوهنوردی
بازدید از ییلاقات و مراتع
بازدید از آبشارها
بازدید از استخرهای طبیعی و قایق سواری
بازدید از رودخانه ها
بازدید از درخت کهنسال کنگول باسکم
چیدن تمشک و چیدن ازگیل (کونوس)
تمامی فصول
۱۲ چیدن خرمالوی وحشی و تهیه دوشاب مهر و آبان
۱۳ چیدن شاه بلوط و گردو پاییز
۱۴ بازدید از کارگاه های صنایع دستی سفالگری
شال بافی
حصیربافی
بافتنی های سنتی
قالی بافی
ابریشم بافی
نمد مالی
گلیم بافی تمامی فصول
۱۵ بازدید از خانه های روستایی سنتی و آشنایی با نحوه ساخت آنها تمامی فصول
۱۶ بازدید از اماکن تاریخی (مجموعه باستانی کمسار، پل تاریخی لیشاوندان، بقعه نهزم) تمامی فصول
۱۷ بازدید از روستاهای امام زاده ابراهیم و امام زاده اسحاق (قطب های گردشگری مذهبی شهرستان شفت) تمامی فصول
۱۸ بازدید از بازارهای هفتگی یکشنبه بازار: چوبر
دوشنبه بازار: شفت
چهارشنبه بازار: نصیرمحله
۱۹ برگزاری رویدادها و جشنواره های مناسبتی تمامی فصول
۲۰ برگزاری نمایش ها و بازی های محلی تمامی فصول
۲۱ برگزاری مسابقات ورزشی و هنری تمامی فصول
۲۲ برگزاری موسیقی محلی تمامی فصول
۲۳ آشنایی با نحوه پخت انواع نان ها، غذاها و تنقلات محلی تمامی فصول
۲۴ بازدید از کارگاه های دوخت لباس های محلی تمامی فصول
۲۵ برگزاری تورهای آموزشی کودکان و نوجوانان تمامی فصول
۲۶ بازدید از کانال هوایی روستاهای بدآب و خرفکل تمامی فصول
۲۷ بازدید از مدخل خروجی آب بر فومنات تمامی فصول
۲۸ بازدید از بازار برنج فروشان شفت تمامی فصول
