به گزارش تیتر گیلان، سید جلیل جلالی فر، فعال اقتصادی و عضو هیئترئیسه اتاق مشترک ایران روسیه در یادداشتی نوشت: تحقق راهبردهای صادراتی در هر کشوری وابسته به اقدامات دو بخش دولتی و خصوصی است. بر اساس قاعدههای علمی و واقعیتها و مشاهدات موجود رفتار دولتهایی همچون (چین – ترکیه – آذربایجان) در بازار هدف روسیه که عامل مهم موفقیت فعالان اقتصادی آن کشورها در این بازار بزرگشده است.
بدون اقدامات بایسته و زیرساختی دولت که در راهبرد ماده ۱۰ اقتصاد مقاومتی مورد تأکید قرارگرفته، در شرایط کنونی، صادرکنندگان و تولیدکنندگان عملاً فرصتهای مطلوب و قابلدسترس در این بازار بزرگ را به دلیل ضعف مدیریت سازمان توسعه تجارت از دست میدهند و درنهایت توسعه کسبوکار، اشتغال در کشور با آسیبهای فراوانی مواجه و شاهد ناهنجاریهای اجتماعی خواهیم بود.
البته باید بهطور ویژه از تمام تلاشهای شبانهروزی سفارت جمهوری اسلامی ایران در مسکو و سرکنسولگریهای ایران در آستاراخان و کازان روسیه و قزاقستان تشکر کرد اما متأسفانه به علت فقدان زیرساخت لجستیک و امثالهم ذکرشده در ذیل دچار ناکامی و همچنان از اهداف مورد انتظار فاصله زیادی داریم.
فرصتها:
در این بخش اصلاً بنا ندارم از فرصتهای بازار اوراسیا و روسیه سخنی بگویم چرا اینکه فعالان اقتصادی در طی دو سال، در همایشها و شوروم های به راه انداختهشده توسط سازمان توسعه تجارت و سایر سازمانهای دولتی در کشور از فرصتهای موجود در این بازارها مطلع هستند و اگر قدری جستجو کنیم هزاران صفحه مقاله و نشریه و سخنرانی در طی این دو سال نوشتهشده است، برای گوش کردن گزارشها و سخنرانی و تحلیلها و آمارهای جور باجور و صدها هزار و شاید میلیون نفر ساعت، علاقهمندان و مشتاقان فعالان اقتصادی گوش و چشم و وقت خود را در اختیار سازمان توسعه تجارت و سایر برگزارکنندگان این همایشها گذاشتند. باید اعتراف کنیم که برای برگزاری این همایشها میلیاردها تومان نیز هزینه شده که اگر به همین میزان اعتبار مالی در ایجاد زیرساختهای لازم هزینه میشد، اثباتا میتوانست ارزشافزوده قابلتوجه ای برای کشور ایجاد میکرد.
اما باید بهعنوان یک فعال اقتصادی تائید و تأکید کنم فرصتهای بازار کشورهای همسایه، واقعیت غیرقابلانکار است و فرصتهای بازار روسیه و اهمیت توسعه روابط تجاری و خصوصاً تعیین راهبرد عملیاتی توسعه تجارت با روسیه میتواند مهمترین عامل شتابدهنده در توسعه عملکرد صادرات و پیوند اقتصادی با سایر کشورهای همسایه باشد.
باید باور داشته باشیم موافقتنامه برخورداری از تعرفه ترجیحی اوراسیا باوجود اشکالاتی را که دارد، اما یکی از بهترین اتفاقاتی بود که در عمر دولت کنونی افتاد و اگر خودمحوریهای مدیریت سازمان توسعه تجارت نباشد میتواند یکی از ابزارهای مهم توسعه صادرات تبدیل و اثربخشی بیشتری نیز داشته باشد.
از طرفی دیگر باید اعلام کنم درست است مسؤولان دلخوش به افزایش آماری صادرات به اوراسیا و روسیه هستند اما پس از اظهار گمرکی کالای صادراتی در مبادی خروجی گمرکات، خبر از سرنوشت کالا در بازار هدف را ندارند. نمیدانند که تجار با چه چالشهای بزرگی روبرو هستند و چطور و با چه مصائبی تعهدات ارزی خود را با توجه به زیان ناشی از قصور و کوتاهی بخش دولتی رفع و تسویه میکنند.
نمیدانند که تجارت میوهجات و صیفیجات ایران در این بازار هدف اسیر دست دلالان آذری و همچنین خشکبار کشورمان در دست تاجیکها و ازبکها تعیین قیمت میشود و بجای اینکه ارزشافزوده آن به چرخه اقتصادی کشور برگردد به جیب دلالان آذری و تاجیکی و ازبکی ریخته خواهد شد.
لذا در نظر دارم، نظرتان را بیشتر به چالشهای موجود در توسعه عملکرد صادرات به روسیه و اوراسیا و راهکارهای آن جلب نمایم:
چالشها: اساساً چالشهای در مسیر توسعه عملکرد صادرات به اوراسیا و کشور روسیه را به چهار بخش زیر بهاختصار توضیح خواهم داد.
ضعف مدیریت در سازمان توسعه تجارت: در کشور ما سازمان توسعه تجارت اصلیترین و مهمترین نقشی را که به عهده دارد بررسی چالشهای و راهکارهای آن، تعامل و همکاری و حمایت از بخش خصوصی و فعالان در این عرصه است که متأسفانه به علت ضعف مدیریت، تاکنون نتوانسته نقش اساسی را در این حوزه ایفاء و به وظایف خود عمل نماید؛ که به چند مورد آن اشاره میکنم:
مذاکره ضعیف در قبل و بعد از موافقتنامه برخورداری از تعرفههای ترجیحی اوراسیا و اخذ حداقلی امتیازات
عدم توانایی و مدیریت ضعیف این سازمان در پیشبرد مذاکرات برقراری تجارت آزاد با روسیه و اوراسیا که موجب نگرانی فراوانی را برای فعالان اقتصادی شده است.
عدم حضور رایزن بازرگانی و یا گماشتن رایزن بازرگانی فاقد آشنایی به رفتار رقبا و مشتریان و مقررات در بازار هدف -عدم شناخت از فرصتهای بازار سایر استانها و متمرکز شدن در شهر مسکو -عدم توان ایجاد ارتباط با واحدهای اقتصادی توانمند در حوزه واردات و صادرات در بازار هدف
عدم توان ایجاد روابط با سازمانهای دولتی و عوامل مؤثر در حل مشکلات و رفع موانع در کشور هدف
ضعف زیرساخت لجستیکی در سه بخش زمینی – ریلی – دریایی:
جادهای: بهطور تقریبی بالغبر ۷۴% صادرات ایران به روسیه را بخش محصولات کشاورزی و باغی و پروتئینی و غذایی تشکیل میدهد که عمدتاً باید با کامیونهای یخچالی به مقصد بازار هدف حمل شود. محصولات باغی و صیفیجات ضمن داشتن مدت ماندگاری کوتاه، در صورت مواجهشدن کوچکترین تغییر دمایی در زمان حملونقل، کالا و محصولات صادراتی بهشدت آسیب خواهد دید و صادرکننده دچار خسران و زیان و درنتیجه موفق به برگشت سرمایه و ارزشافزوده آن به چرخه اقتصادی کشور نخواهند شد.
ریلی: یکی از عوامل مهم ناکامی حضور قوی محصولات و کالاهای ایران در بازار کشورهای حوزه دریای کاسپین و خصوصاً روسیه ضعف در زیرساخت تکمیلی ریلی و گرانی هزینه لجستیک و حملونقل است علیرغم همکاری بسیار خوب سازمان بنادر کشور و آمادگی راهآهن جمهوری اسلامی ایران در کاهش هزینه متأسفانه به علت عدم تکمیل خط ریلی رشت به بندر کاسپین، عدم وجود سیستم تعویض بوژی در بندر امیرآباد و عدم وجود کشتیرو-رو واگن بر عملاً بخش بزرگی از سرمایه ملی در زیرساخت ریلی با کمترین بهرهوری مواجه است.
لازم به توضیح است: از بندر اَلَت آذربایجان به بندر آکتائو دو شناور رو – رو وجود دارد که واگنهای ترکیه به کشورهای آسیای مرکزی – قزاقستان و در ادامه به چین و افغانستان را بهراحتی و به سهولت بدون هیچ مانع لجستیکی حملونقل مینماید. اینجاست که ما فعالان اقتصادی ایرانی باید در مواجه با چنین صحنهای از یک کشور کوچکی مثل آذربایجان، چنین همتی و تدبیری را ببینم و به خاطر به لیاقتی و بیتدبیری برخی از مسئولان کشورمان اشک از چشمانمان جاری شود. واقعاً چه کسی در حاکمیت جمهوری اسلامی ایران پاسخ این بیتدبیریها است؟
دریایی: عدم وجود کشتی ویژه حمل کانتینرهای یخچالی – کمبود کشتیرو – رو (در حال حاضر فقط دو شناور رو – رو در مسیر ایران – قزاقستان و روسیه مشغول است) این کشتیها باوجود داشتن ظرفیت حمل بین ۳۵ الی ۴۰ کامیون با طول ۱۷ متر متأسفانه با محدودیت سوار کردن رانندگان را تا سقف ۱۹ نفر دارد (البته این محدودیت قابلحل و مدیریت خواهد بود) – گرانی هزینههای حمل کالاهای صادراتی در دریای کاسپین یکی دیگر از عوامل مهم در قیمت تمامشده کالاها است – ضعف تأمین برق موردنیاز برای کانتینرهای یخچالی در کشتیهای موجود دریای کاسپین (هر کشتی فقط توان تأمین برق ۳ الی ۴ کانتینر یخچالی را دارد در راستا ظرفیت کشتیرانی خزر وابسته به کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران بیشتر است) و همچنین کشتیرانی خزر که وابسته به کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران است باید برای تأمین کشتیهای رو – رو از هماکنون دست بکار شود تا پس از تکمیل مسیر ریلی منتظر تأمین کشتی نباشیم.
عدم وجود مدیریت تشکلی و انسجام و برنامهریزی حضور در بازار هدف:
روسیه دارای ۸۴ استان ۸ فدرال است که برخی استانها ازنظر موقعیت ژئوپلیتیکی – جمعیت – اقتصاد قویتر – وجود زیرساختهای لجستیکی بهعنوان استانهای کانونی در حوزه تأمین کالا برای استانهای پیرامون خود که عموماً در مجاورت و یا شعاع حداکثر ۵۰۰ کیلومتری قرار دارند نقشآفرینی مینماید وجود چنین موقعیتهایی میتواند برای صادرات محصولات کشورمان یک فرصت تلقی شود که متأسفانه باید سازمان توسعه تجارت با داشتن رایزن بازرگانی بهطورقطع این مناطق را شناسایی و برای حضور سازمانیافته بخش خصوصی ایران در این مراکز از قبل اقدام و پروژکتورهایی را نیز برای فعالان بخش خصوصی و فعالان اقتصادی ایران ایجاد میکرد که متأسفانه با صرف هزینههای گزافی از بیتالمال در طی سالهای گذشته موفق نبوده لذا باید سازمان توسعه تجارت در این زمینه پاسخگو شود.
رقابت تجار ایرانی با یکدیگر و عدم ارائه اطلاعات تجاری بازار هدف به سایر بخش خصوصی
فقدان سازماندهی و عدم حضور جدی شرکتها و هلدینگ های بزرگ اقتصادی وابسته و تحت مدیریت نهادهای خصولتی (بنیاد مستضعفان – ستاد اجرایی فرمان امام – کوثر – قدس – شستا و سازمان تعاون روستایی و اتحادیههای تحت پوشش آن) در بازار کشورهای هدف ازجمله روسیه.
وجود دستورالعملها و بخشنامههای لحظهای دولت و عدم اقدامات حمایتی از صادرات توسط دولت:
سیاست ارزی برگشت ارز حاصل از صادرات بدون اعمال تخفیف و در نظر گرفتن زیانهای صادرکننده ناشی از آسیب دیدن و فساد محصولات کشاورزی که عمدتاً به دلیل ضعف زیرساختهای لجستیکی اتفاق میافتد و همچنین هزینههای سنگین بازاریابی و مشتری یابی صادرکننده که موجب میشود صادرکنندگان، عملاً بهطور ظالمانه مورد بیلطفی دولت و بانک مرکزی قرارگرفته و به علت مشکلات ناشی از بدهی تعهدات ارزی، از صادرات ساقط و یا بهمنظور فرار از این اتفاق بد بهصورت سیاه و از کارت دیگران استفاده نماید و در مقابل جریان ناصواب گردش پول نیز مخاطراتی را برای صادرکنندگان ایجاد و درنتیجه صادرکنندگان ایرانی یا به سمت فرار سرمایه به خارج از کشور و یا توقف فعالیت صادراتی رو خواهند برد.
وصول ارزشافزوده ۹% از کالاهای خریداریشده و انتظار برگشت آن پس از گذشت چندین ماه از اداره مالیاتی هم غیر باورانه بوده و به علت تأخیر در برگشت مالیات ارزشافزوده، موجب کاهش توان مالی صادرکنندگان خواهد شد.
تصمیمات غیر برنامهای و لحظهای ستاد تنظیم بازار گاها مبنی بر ممنوعیت صادرات کالاهایی که از قبل صادرات کننده برای تحویل آن به خریدار تعهد نمود نیز یکی از عوامل مهم ایجاد عدم تعهد اجرایی صادرکننده ایرانی نزد خریداران خارجی میشود.
راهکارهای شتابدهنده در توسعه عملکرد صادرات:
اصلاح مدیریت سازمان توسعه تجارت کشور و سپردن این کرسی به یک فرد لایقتر و کارکشتهتر
بازنگری بهکارگیری و تشکیل تیمی قوی و مطلع از کارشناسان برجستهتر و دارای دانش و تجربه بیشتر و آشنا به رفتار و فرهنگ کشورهای عضو اوراسیا خصوصاً روسیه جهت سازماندهی مذاکره برقراری تجارت آزاد با کشورهای حوزه اوراسیا
سازماندهی شناسایی فرصتهای سایر بازار کشورهای همسایه و متصل کردن آن به کشورهای اوراسیا و آسیای مرکز از قلمرو ایران و گره زدن و ایجاد پیوندهای اقتصادی عمیق با کشورهای همسایه
واسپاری بسیاری از اختیارات سازمان توسعه تجارت کشور به بخش خصوصی ازجمله رایزنی بازرگانی در کشورهای همسایه، با نظارت و تائید دستگاههای نظارتی کشور بهمنظور جلوگیری و مقابله با مفاسد.
تعیین مأموریت و تشویق هلدینگ های نهاد خصولتی جهت حضور در بازار کشورهای همسایه در سه بخش (سرمایهگذاری در زیرساختهای لجستیکی- راهاندازی شبکه توزیع و فروش و تأمین کالا – سرمایهگذاری در واحدهای تولیدی پردازش کالا در خاک کشورهای همسایه)
سرمایهگذاری شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در بخش نصب ژنراتورهای برق جهت تأمین برق موردنیاز کشتیهای تحت مدیریت و مالکیت این شرکت در دریای کاسپین باهدف حمل بیشتر کانتینرهای یخچالی
سرعت بخشیدن ساخت خط ریلی رشت به کاسپین منطقه آزاد انزلی
سرمایهگذاری و نصب سیستم بوژی در بنادر امیرآباد و بندر کاسپین منطقه آزاد انزلی
تهیه و ساخت کشتیهای رو – رو واگن بر، در دریای کاسپین که حداقل ۱۰ شناور لازم است
متوقف کردن برگزاری همایشهای اوراسیا و صرف وقت و اعتبار به تدوین و اجرای برنامه عملیاتی شتابدهنده صادرات
حضور فیزیکی مجموعهای از تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در سرای تجاری ایرانیان در شهر آستاراخان روسیه بهمنظور برخورداری از فرصتهای این بازار
کمک و مشارکت و یا حمایت دولت جهت ساخت سردخانه در آستاراخان و همچنین برنامه برای ساخت سردخانه در دو بندر در حال ایجاد روسیه در مناطق (منطقه آزاد لوتوس واقع در علیا استان آستاراخان و بندر لاگان جمهوری کالمیکیا)
تسریع در بازسازی پایانه زمینی گمرک آستارا و تقویت نیروی انسانی و توسعه تجهیزات کنترلی و تسریعکننده در این مرز زمینی بهمنظور تسریع در تردد کامیونها
توسعه پایانه کامیونی آستارا در ورودی شهر و بهسازی زیرساختهای رفاهی آن
توجه به بهسازی جاده مسیر مرز زمینی بیله سوار و گفتمان با طرف آذری جهت اقدام مشابه بهسازی جاده آنسوی مرز بیله سوار
تأکید به اجرای تعهدات سرمایهگذاری طرف آذری در تکمیل زیرساختهای لجستیکی پایانه ریلی آستارا
حل بحران ایجادشده در نحوه دریافت هزینه سوخت از کامیونهای روسی و ممانعت از هوا فروشی شرکت نفت بجای فروش گازوئیل که بین مسلمانان داغستانی تبدیل به یک سوژه بدی شده است.
کمک دولت در راهاندازی اینترنت مارکتینگ در بازارهای هدف
حمایت جدی دولت در راهاندازی شبکههای فروش کالا در کشورهای هدف:
در پایان تأکید میکنم با توجه به مذاکرات بسیار ضعیف در انجام موفقت نامه موقت ایران – اوراسیا، با اولویت اول، باید در تیم مذاکرهکننده برای برقراری تجارت آزاد بین ایران و اوراسیا و خصوصاً روسیه فکری به حال مدیریت تیم طرف ایرانی کرد و بامطالعه بیشتر و دقت و زیرکی بیشتر مذاکرات را انجام داد که نیاز به اشراف تیم به اهداف راهبردی کشورهای عضو اوراسیا در ارتباط با ایران را دارد.
انتهای پیام/
